Thứ Sáu, 7 tháng 2, 2014

MAY GẶP MỘT BÀI KHAI BÚT


Oánh K8Mb
      Một chiều đầu Xuân năm nọ, tôi thả bộ sang  chùa Phúc Trọng mới tu thiết khánh thành rất đẹp- cách cơ quan vài ba trăm mét bên cạnh bờ mương Kênh Gia nhìn chếch sang Khu Công Nghiệp Hoà Xá ở phía tây TP Nam Định. Nhà sư chủ trì- Thượng tọa Thích Quảng Hà-( tên tục của ông là Sư Lộc) Phó chủ tịch Hội phật giáo Tỉnh Nam Định niềm nở pha trà mời nước. Tôi có thói quen thỉnh thoảng cứ vào cuối chiều nào đó trong tháng lại sang đây một lần thắp hương, vãn cảnh  ngắm sân cây thế và dàn phong lan trên mặt hồ nhỏ trước nhà thờ sư tổ của ngôi chùa.
Cảnh quan chùa Bái Đính



     Đang nhìn nhà sư thư thái đơm nhúm trà Thái xịn ướp hương sen vào ấm, thoáng thấy bên cạnh bình hoa nhỏ trên mặt bàn của bộ tràng kỷ có một trang quốc ngữ viết tay khá chân phương, khổ chữ to mà không có tiêu đề. Linh tính khiến tôi chú ý. Vốn từ Hán- Việt của mình chẳng có là bao nhưng may cũng đủ để tôi lõm bõm hiểu rằng mình đã bắt gặp một điều  mới mẻ đáng giá . Biết đây không phải là tài liệu tư riêng gì và chí ham của lạ khiến tôi  vội xin phép nhà sư cầm tờ giấy lên  nhờ Thượng toạ chỉ giáo. Nhà sư bình tĩnh pha xong ấm nước rót mời khách rồi khiêm nhường nói:
 - Đây là bài thơ khai bút ngày xưa của ông thầy dạy em. (Nhà sư ít hơn mình mấy tuổi và quen xưng hô thân mật vói nhièu người như vậy) Bây giờ, năm nào cũng vậy, cứ  ngay sau lúc giao thừa  em cũng  khai bút với bài thơ này bác ạ!
    Nói rồi ông vừa đọc vừa cắt nghĩa từng câu bài  thất ngôn tứ tuyệt:
                 "Bút khai Xuân thủ phúc trùng thanh
                   Bút tại thế gian vạn sự hanh
                   Bút cư Thiên đình đa cát khánh
                   Bút thành mật hậu, quỷ tà kinh !"
 ( Nghĩa- Ông nói: Khai bút đứng đầu hàng Phúc, nó thanh quang trong sáng vô cùng,
                            Với Trần thế, nó mang lại mọi sự hanh thông may mắn,
                            Với Trời (đất) nó mang lại mọi sự đẹp đẽ an lành ,
                            Với  ma quỷ, nó là mật hậu xua đuổi, khiến chúng kinh hãi !)
Đây là mấy nhà sư người Butan đến Bái Đính dự Đại hội Phật Giáo Thế Giới. Mình gặp, nói chuyện và chụp ảnh chung tại sân Đền thờ Vua Đinh, Vua Lê

    Mình luôn coi đây là một "kỷ vật" mà nhà sư và sự may mắn đã trao tặng. Và từ đó năm nào sang canh giao thừa mình cũng càm cây bút phớt tân thời viết thảo bằng chữ Quốc ngữ bài khai bút này.
    Nay  nhân đầu Xuân giáp Ngọ TMO xin chia sẻ để các bạn cùng thưởng thức nhé!
    Bạn nào đã có dịp tiếp cận bài KHAI BÚT này hoặc có cảm nhận gì về phong tục Khai bút mời tham kiến cho vui!
                                                                                       Nam Định, Xuân Giáp Ngọ -2014

16 nhận xét:

  1. Đính chính:Nhờ Quang sửa giùm hoặc bạn đọc cho là trà ướp hương SEN , thay vì ướp hương Nhài như đã viét ở trên- Xin thứ lỗi!-TMO

    Trả lờiXóa
  2. Hồi học cấp 3, bọn mình được học tiếng Hán, Thày dạy Trung Văn rất hiền và vui tính, hay bị học sinh bọn mình "bắt nạt", cũng vì thế mà bọn mình cũng hay được thày kể cho nghe những chuyện mang tính chữ nghĩa kiểu các cụ.
    Đọc bài viết của Oánh, mình nhớ lại một bài thơ thày đã đọc cho học sinh nghe. Tra lại Google mới biết bài thơ này là của Tác giả: Nguyễn Khánh Chân, ông viết vào tết năm Mậu Tý. Xin chép ra cho mọi người cùng vui
    Đầu năm khai bút –bút khai hoa.
    Cầu chúc an khang đến mọi nhà.
    Cháu Lạc muôn phương vui hạnh ngộ.
    Con Hồng khắp nẻo rộn hoan ca.
    Hồn Nam chung thủy dù chia cách.
    Đất Việt vẹn toàn dẫu chốn xa.

    Trả lờiXóa
  3. Khai bút rất hay , thật ý nghĩa . Mình có mấy thằng bạn văn hay chữ tốt toàn làm to , thằng Lô làm cục trưởng , thằng Sa làm GĐ sở TP tW , thằng Hơ giầu có nhất vùng . . mình chữ xấu là dân quèn . Năm nay mình khai bút bằng cách viết bài cho BLog sáng mồng một tết , chắc cuối năm dễ đcj BT Quang cho chức sắc đây .

    Trả lờiXóa
  4. Sáng nay tình cờ được nghe ông Tây đi bộ nói tiếng Việt , đất nước các ông nghèo mà xây chùa to thế . Chùa Bái Bính to nhất Đông Nam á , một ông Việt trả lời , đất nước tôi nghèo , bây giờ phải tiết kiệm, đi xin tiền các ông để xây chùa đấy , chỉ ít ngàn năm nữa đất nước tôi giầu cho mà xem !

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. V.Sinh có những câu chuyện ngắn thật dí dỏm mà sâu sắc!

      Xóa
  5. Tôi cho rằng lời dịch bàì thơ trên chưa dát nghĩa bởi :
    -Câu đầu ;Bút khai Xuân thủ phúc trùng thanh hay là Bút khai Xuân -thủ phúc trùng thanh cho nghĩa hoàn toàn khác nhau .nếu ở câu đầu thì nghĩa là khai bút đầu xuân có Phúc cùng với thanh tao - trong sáng không hợp bởi không có chữ minh hoặc quang. câu 2 thì tôi thấy tối nghĩa chắc là không phải
    -Câu thơ cuối mật hậu cần được giải nghía là gì .liệu có phải là mật của loài nào có tác dụng xua đuổi tà mà không (như máu chó chẳng hận ) hay là một thứ gì có tác dụng ấy.
    rất mong có bạn nào hiểu được giải thích giùm.

    Trả lờiXóa
  6. Xin góp vui cùng anh Thọ và các bạn, gọi là múa rìu đầu xuân thôi
    "Bút khai Xuân thủ phúc trùng thanh"
    Đầu xuân khai bút (viết văn, viết thơ, viết chữ thánh hiền) sẽ giữ được cái phúc cái thanh tao cho mình cho người, cho con cháu
    "Bút tại thế gian vạn sự hanh"
    Người cầm bút sống trong thế gian giúp cho đời vạn sự cao sang, thông thái
    "Bút cư Thiên đình đa cát khánh"
    Người cầm bút "trên thiên đình" giúp mang lại nhiều hạnh phúc, an khang cho dân chúng.
    "Bút thành mật hậu, quỷ tà kinh !"
    Và người cầm bút phải trở thành một lực lượng mà những kẻ xấu, quan tham như "quỷ tà" phải khiếp sợ.

    Trả lờiXóa
  7. Em thì hoàn toàn không biết chữ Hán Nôm nhưng cứ băn khoăn khi đọc bài tứ tuyệt khai bút này, nhất là đọc thêm 2 phần diễn giải, một của Hòa thượg Thích Quảng Hà và một của (HT Thích Trí) Quang. Theo em thì phần diễn giải (không phải là dịch) của anh Quang có vẻ thoát ý hơn. Cá nhân em thì không thấy bài này hay, em cũng không xác định được đây có phải là một bài thơ chữ Hán dịch Nôm không vì ngoài câu đầu có vẻ như vậy thì 3 câu còn lại, nhất là câu 4 có vẻ là một câu tiếng Việt dùng từ cổ nhiều hơn (người hoàn toàn không biết Hán Nôm cũng có thể hiểu sơ sơ). Cụ thể có 1 số từ em không biết là tiếng Việt hay Hán/ Nôm: "bút", "tại", "thành", "quỉ", "kinh".v.v. Xét về cấu trúc thì bài thơ cũng không chặt, không đẹp. Câu đầu nói về chuyện "khai bút", 3 câu sau thì chỉ nói về cái "bút" (nghĩa đen) dù có được diễn giải thành "người viết", "sự viết" như anh Quang. Vì vậy câu "bút tại thế gian vạn sự hanh" quả có tối nghĩa như anh Thọ nhận xét (cứ có "bút" là thế gian mọi sự hanh thông sao?). "Bút cư Thiên đình đa cát khánh" thì càng khó hiểu, "thiên đình" này là là của anh Hoàng ở trên trời hay ở Kinh đô? bút (ngụ) cư ở đó là sao? cũng vậy thì chữ "mật hậu" là mật của con hậu (anh Thọ) hay là lực lượng hậu thuẫn bí mật (anh Quang) đây? Vài lời mạo muội góp vui, mong các cao minh chỉ giám.

    Trả lờiXóa
  8. Cảm ơn Korolbo đã cho mình biến thành HT Thích Trí Quang, cái tên rất hay, nhưng xin đa tạ, ngộ không giám nhận đâu.
    Còn nói về Hán, hay Hán Nôm thì ngay cả người Hán (người Trung Quốc) cũng có khi không dịch được thơ hay câu đối viết bằng chữ hán mà chỉ hiểu cơ bản thôi. Ngay hiểu cơ bản đôi khi cũng không giống nhau, mỗi người hiểu một khía cạnh khác nhau chút ít. Vì sao vậy, bởi vì chữ hán (Chữ Việt - Nôm cũng gần giống như thế) là chữ tượng hình, tượng thanh, đa nghĩa. Chữ "tượng" ở đây vừa là "tương tự - giống" vừa là "tưởng tượng - suy diễn". Vì thế mà ngày xưa đi học chủ yếu chỉ học chữ, từ chữ suy ra nghĩa đã bao hàm cả nhiều điều trong cuộc sống cần học rồi. Sau này KHKT cao lên đòi hỏi người ta phải học nhiều môn nữa.
    Chắc mọi người còn nhớ cái cụm từ "thâm nho", Cụm từ này không phải chỉ là nghĩa xấu, mà ý đầy đủ của nó đại khái là cái Tri thức trong xã hội nho giáo đứng trên nền tảng học hành bằng chữ nho là rất thâm thúy, tức là rất sâu, rất rộng và rất cao .
    Xin trích câu thơ của cụ Đồ Chiểu (Nguyễn Đình Chiểu) viết trong tác phẩm "Dương Từ - Hà Mậu" . Câu thơ mượn nghĩa của cái chữ để đề cao ý trí của những người cầm bút thời đó.
    "Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm
    Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà"
    Tạm hiểu Cái chữ nho (thời đó) đa nghĩa lắm, như một con thuyền chở nặng vậy. Và người cầm bút (người có học) phải biết dùng hiểu biết của mình để chống lại gian tham, đừng có nhụt trí.
    Vì vậy, tôi vẫn nghĩ, giá như bây giờ, người ta vẫn dạy chữ hán cho học sinh, sinh viên thì xã hội Việt Nam chắc sẽ tốt hơn chăng...

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Bây giờ nhiều người tự tìm tòi học hỏi mà có thể sử dụng sành điệu nhiều từ Hán -Việt . Bởi nó có hầu hết trong ca dao, tục ngữ, trong tất cả mọi hình thức văn hoá dân tộc , văn hoá cổ truyền. Các điển cố văn hoc phương Đông thoát dùng từ Hán- Việt sao được..Tớ cũng nghĩ như các bạn nếu trong giáo trình ở bậc phổ thông có dành một phần cho Hán - Việt thì dân mình đỡ phải mò mẫm cái món khoái khẩu - mà có không khoái nó cũng cứ rót váo lỗ tai, đập vào mắt ta suốt ngày cơ mà! Với lại cũng cần biết ông bà bố mẹ mình trước đây viét lách, nói năng với nhau thế nào chứ...!

      Xóa
  9. - Chữ "Bút" ở bài này hiểu nghĩa rộng là người cầm bút hay nội dung của "sản phẩm" do người và cây bút làm ra như Quang là đúng rồi -cũng như bác Sóng Hồng bảo " lấy cán bút làm .., mỗi vần thơ .." ấy. Cũng xin luận thêm về cặp từ "trùng thanh" ở câu đầu thế này: trùng là trùng trùng, thanh chính là thanh minh, thanh khiết và chắc chắn có cả thanh tao nữa chứ . Ở ngữ cảnh này thanh ko phải là xanh nên diễn nôm ra là rất trong sáng sẽ tương đối sát nghĩa tốt đẹp của việc khai bút.
    - Còn nội dung 3 câu cuối thì thể hiện khá rõ mong muốn của người khai bút nọ. Tất nhiên ta hiểu rằng ngưòi cầm bút chân chính chứ có phải "bút" nào cũng mong muốn được sâu rộng, nhân ái vậy cả đâu. Ở đây nếu hiểu từ "bút" như là "viết cho" thì dễ hình dung rằng: Vào thời khắc thiêng liêng nhất mở đầu của một năm - Tác giả ngồi cẩn trọng khai bút đã mong ước cho tròi đất thời tiết thuận đẹp, thần phật cứu độ cho dân gian an lành, ma quỷ cút xéo không quấy nhiễu dân chúng. Kể cả Triều đình do nhà vua -Thiên tử- là con trời cầm trịch thì các cụ cũng mong đấng minh quân đựơc như vậy.
    Ở câu cuối cũng vậy, người xưa hằng tin rằng có thể xua đuổi được tà ma bằng chữ nghĩa đấy. Bây giờ ở đâu đó vẫn còn nhiều nhà lấy nước vôi vẽ cây cung hướng ra ngoài để xua ma quỷ ; các thày cúng vẫn viết bùa iểm bảo là để trừ tà . Và....không phải là mật con hậu nào đó đâu Mật cứ hiểu như ta đang hiểu trong cụm từ mật khẩu đó, còn hậu thì hiểu nó trong cụm từ "tối hậu thư" là được . Nhà sư xưa coi và tin Lời Khai bút của mình như một thông điệp tối hậu xua đuổi tà ma rất hiệu quả ( từ kinh trong bài không phải là thuần Việt đâu nhé- kinh thiên động địa là 4 từ Hán-Việt 100% mà!
    Chữ Hán một từ có thể đa nghĩa, và rất nhiều từ đồng âm khác nghĩa , mình chỉ học thời phổ thông như Quang và thích tìm hiểu thêm nên cũng bập bẹ được đôi điều mạnh dạn đưa ra cho vui, có gì chưa phải các bạn thông cảm cho nhé!

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Thực ra tiếng Hán và tiếng Việt là hai anh em, giống nhau đến gần 50%, các bạn xem phim Trung Quốc sẽ nhận ra điều đó. Vì thế học Trung văn rất rễ, nó chỉ khó chữ viết thôi. Tuy nhiên Quang nói đến việc học chữ Hán ở đây là học cái "nghĩa khí", cái "tinh thần" của nó để học làm người... Mọi người thử hỏi con cháu mình xem, nó có biết nhiều hay ít, hay không biết gì về dòng văn học "Hiện thực phê phán" về các trường phái văn học như "Nhân văn giai phẩm" về "Tự lực văn Đoàn"... hay về lịch sử trước cách mạng tháng 8??? Người ta bây giờ sợ dạy cho học sinh sinh viên các điều này thì phải. Mình biết ít nhiều vì mình hay tâm sự với sinh viên.

      Xóa
  10. Ở nhà em khi các cháu còn đi học phổ thông, ra Giêng Tết năm nào bố các cháu cũng chọn ngày tốt nhắc các cháu lấy sách ra học và làm bài tập gọi là khai bút đầu năm, mong là năm tới sẽ học hành chăm chỉ và có kết quả học tập tốt.

    Trả lờiXóa
  11. Con cháu hậu duệ vua Trần ,chữ Nôm chữ Hán , đối đáp dữ dội quá . Nghe đâu Bộ giáo dục chuẩn bị đổi mới cải cách giáo dục học sinh không cần học chữ nhiều , cứ viết chữ nhiều trên vi tính là giỏi tất ! Thảo nào mình mới tập tọe viết trên vi tính mấy tháng đã được BBT Blog ĐHCĐ , Blog ka tám cùng các bạn cơ điện đang bài .

    Trả lờiXóa
  12. Nhận xét này đã bị tác giả xóa.

    Trả lờiXóa
  13. Kêu trách Bộ GD thì được, nhưng việc gì phải tự hạ xóm Blog của mình! Ngôn- ngữ- chữ viết là tài sản vô cùng quí giá của chung và của mỗi người. Phải hết sức tôn trong nó chứ. Mình viết Blog đành rằng chỉ để vui là chính nhưng tớ nghĩ:gắng mang lại được càng nhiều cả cái đẹp, cái tế nhị, cái đúng như bọn mình đang phấn đấu, chia sẻ và thông cảm động viên nhau mãi cũng chẳng đủ đâu - Ta cảm ơn những người bạn rộng lượng ở BBT họ hàng Blog ĐHCĐ nhưng không nên chủ quan và dễ dãi cho mình quá vậy V.S ơi !

    Trả lờiXóa

Dùng những mã code này để cài hình ảnh, video, bài hát vào lời bình
Link ==> <a href="URL">Ở ĐÂY</a>
Hình ảnh ==> [img]URL[/img]
Youtube clip ==> [youtube]URL[/youtube]
Nhạc của Tui ==> [nct]URL[/nct]